ANADOLUDA  SÜMER , HATTİ,HİTİT VE HURRİ DÖNEMİ ALEVİ YERLEŞMELERİ-3 ANKARA VE ÇANKIRI GERÇEĞİ

ANADOLUDA  SÜMER ,HATTİ,HİTİT VE HURRİ DÖNEMİ ALEVİ YERLEŞMELERİ-3

ANKARA VE ÇANKIRI GERÇEĞİ

Kemal SOYER/Y.Mimar

(Telif hakları Kemal SOYER’E AİTTİR.Kaynak belirtilmeden alıntı yapılamaz , izinsiz kullanılıp çoğaltılamaz).

Ankara’nın “Engürü” , Çankırı’nın “Kengri” adları Sümer Ülkesinin özgün adı Kİ.ENGUR (Irmaklararası  toprak) ile Su ,Toprak ve Bilgelik Tanrısı ENKİ’nin (ANKİ ) E.’ENGUR.RA şeklindeki makam adından ,Şabanözü adı Hattice tanrı ŞAPU ve Hititçe Tanrı Dağı Hazzi  temelli “ŞUPANİ HAZZİ”den , Eldivan İlçesinin özgün “DUMLU” veya “DÜMELİ”  adı da, Erzurum Dumlu Baba Dağı’na adını veren  Sümerin Irmaklı Tanrısı DUMULU BABA(Hızır Kal Enki) ve Fırat Nehri’nin Hititçe İD.MALA  adından geliyor. Bu adları taşıyan Başkent Ankara ile Çankırı temelde birer Sümer-Hitit Alevi yerleşmeleridir.

Yıllar öncesinden bildiğim bu gerçeği  yerinde belgelemek amacıyla yöreden gelen daveti fırsat bilerek  11 Nisan 2018 günü  Hacı Ali Turabi BABA Dergahı yetkilileriyle birlikte Şabanözü  üzerinden  Dergahın bulunduğu Mart Köyü’ne gittim. Evliya Tepesi’ne sırtını veren  Mart Köyü Eldivan veya Erduran Dağı’nın eteklerinde kurulu. Kurucusu olan Hacı Ali Turabi Baba’nın mekanı Köyün merkezinde ,sonradan yapılan Türbesi ise eski bir Tanrı Makamı olan Ziyaret Tepesi üzerinde inşaa edilmiş.

ŞABANÖZÜ MART KÖYÜ

MART KÖYÜ HACI ALİ TURABİ BABA TÜRBESİ

Türbe ziyareti sırasında yöreyle ilgili genel bilgileri aldıktan sonra yaklaşık 1800 m rakımlı Eldivan veya  Erduran Dağı’nın zirvesindeki Tanrı Makamına doğru yola çıktık. Anadolu’nun bir çok yerinde olduğu gibi, zirvede etrafı at nalı biçiminde yığılı taşlardan oluşturulan sembolik bir  Makam’ la karşılaşmayı umuyordum. Ancak ; bilindik asimilasyon kapsamında 2017 de  Sivas Saraç Köyü Şeme Baba Ziyaretine yapıldığı gibi, Sümer,Hatti,Hurri ve  Hitit dönemlerinden beri Alevilerce  oluşturulan Fırtına Tanrısı Makamlarından biri olan Eldivan -Erduran Dağı zirvesinde, BİR, İRİ ve DİRİ Tanrıyı ölümlü  olarak algılatan beton bir mezar yapılmıştı.Makamın eteğinde Turabi Baba’nın fırlattığı asadan yeşerdiğine inanılan Koca Çınar Ziyareti ve aşağıdaki düzlükte Ziyaretin tabii  bir parçası olarak kutsanan pınar çağlıyordu.

Anadolu Fırtına Tanrısı-Erduran Baba-Şah-ı Merdan Ali

ALİ DİVANI-ERDURAN MAKAMI-FIRTINA TANRISI MAKAMI

Turabi Baba Derneği Başkanı Ali DEDEOĞLU Ulu Makamla ilgili şu hikayeyi aktardı .Dağın Eldivan Kasabasına bakan eteklerinde yer alan Hacıbey Köyünden  bir çoban günün birinde koyunlarıyla zirveye geldiğinde orada Hacı Bektaş-ı Veli,Seyh Şaban-ı Veli, Sücaattin Veli gibi tanrıya yakın uluların Cem halinde olduklarını görür ve koyunlarının doğadan beslenme hakkı için bir koyun kurban etmek ister. Onlar itiraz etseler de çoban koyunu kurban eder.Bunun üzerine Erenler Serveri Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli çobana Eldivan Dağı karşısındaki Sanı Dağı’nı yurt olarak verir.Çoban oraya ulaştığında Hakka yürür ve koyunlar etrafında meleşerek semaha dururlar.Sürünün sahibi  Erenlerle buluşup çobanı  ve sürüsünü sorar, çobana  yurt olarak Sanı Dağı’nın verildiği söylenince oraya varır, gerçeği gözleriyle görür ve erenlere ikrar verir.

Yukarıdaki hikaye bir bütün olarak Sümer, Hatti ,Hitit ve Hurri Tanrı Mitoslarından kaynaklı Anadolu Eren ve Evliyalarıyla ilgili  yerel bir versiyonudur.Hikayeyi bu temelde ele alıp irdelediğimizde, Anadolu’nun  kadim tanrılarıyla  makamlarının  adları bu coğrafyada aşağıdaki şekilde yer almıştır:

Eldivan – Erduran  Dağı: Hitit eserlerinde elinde balta ve şimşek demeti tutan Fırtına Tanrısı’na makam olarak adanmış  dağlardan biridir. Eldivan formundaki ad, gerçekte Sümerce Hava Tanrısı  EL (ELİ-ALİ) ve Hititçe ^d .W (Fırtına Tanrısının logosu) ve  gök AN’dan oluşan ad bir bütün olarak Eldivan ve Erenlerin toplandığı divan olarak ALİ DİVANI  formunda hafızaya alınmıştır. Hititçe asker ERİN, Fırtına Tanrısı  TARU ve gök AN temelli Erduran adı ise tanrının savaşçı  işlevini tanımlıyor. Sümerlerde tanrıların Baş Tanrı EL’in başkanlığında toplandıkları DUKU adlı bir dağ motifi  var ve bu ad zamanla Tekke ve Dağ formuna  evrilmiştir.Benzer şekilde Hititlerin Hattuşa Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı da Hatti Ülkesi tanrılarının her İlkbaharda toplandıkları Tanrı Divanı’dır. Anadolu Alevileri  bu temelde tanrı makamı olan dağlarda yağmur yağdırma törenleri, Asitane,Tekke ve Zaviye adı verilen yerlerde ise toplanıp Cem Ayini yapmaktadırlar.Aynı şekilde bu kadim gelenekleri yaşatan  Hacı Bektaş-ı Veli Dergahı Anadolu’nun Serçeşme Tanrı Makamı  yani, Ali Divanı’dır. Sümer ve Suriye Raş Şamra  tabletlerinde Tanrı EL’in Makamının Fırat’ın doğduğu dağın LEL veya LALAPADUVA DAĞI’nın (LULU veya LULUBİ DAĞI ) başında olduğu açıkça belirtilmiştir.Hititçe ID MALA adı verilen Fırat’tan kaynaklı olarak dağın adı Dumlu Baba’dır.Güncel Dumlu adı ile LEL vaya LALAPA DAĞ adları (Tanrı Teşup’un yürüttüğü iki dağ) Sümerce İnsanlık kavramı DUMU.LU .ULU. LU  ile LULUBİ  Halk adından kaynaklanmaktadır.LEL adı Sümer Tanrısı  EL veya EN-LİL adıyla özdeştir.Bu nedenle Fıratın başındaki Tanrı EL ,toplumsal hafızaya  Ali ve “CE-LİL”adıyla alınmıştır.

ALİ DİVANI yakınındaki  Çam Ağacı : Koca Çınarın Turabi Baba’nın fırlattığı asadan yeşerdiğine inanılmaktadır. Ağacın tüm dalları çadır formunda yere inmiş olup,gölgesi yaklaşık 280 m2’dir. Asa Ağaç motifi, Sümerlerden beri kült unsuru olan Hayat Ağacı ile tanrıların elinde yeşerip bin bir varlık donuna giren kutsal asaya dayanıyor.Bir çok görsel eserde Sümer tanrılarının  ellerinde halka ve asa var.Halka evren ile tanrı makamını ,asa ise yeşeren evreni  ve doğru yolu simgeliyor. Hak Yolu’nun sembolü olan asanın Alevilikte Tarık,Tarık-ı Evliya, Çup,Sardeste gibi adları var.Hattice Fırtına Tanrısı TARU , Hititçe ağaç kavramı “TARU” Zazaca ağaç “dare”dir. Bu temelde tarık kavramı doğru yol , tarih ve  töre, yargı anlamındaysa “DAR”anlamına geliyor.Ayin-i Cemlerde Erenler huzurunda dara duran her can“Elifi Asa”  ve “Taru”denilen  ağaç formunda  Hakk ile Hakk olup sorulanlara gerçek cevaplar  veriyor.Varlığı birleyen  ateş,hava su ve topraktan oluşan evreni ağacın “TARU” ve “Turab” adıyla üst ölçekte simgelediği tanrı Hattice TARU, güncel Alevilikte Ağaç Ereni ve Turabi Baba  adıyla anılıyor . Anadolu’daki Toros Dağı adını makam olarak adandığı Tanrı TARU’dan almış.Abdal Musa Türbesinin ardındaki DUR DAĞI  gerçekte TUR-İ SİNA dağını sembolize ediyor. Musa’nın Tur-i Sina Dağında gördüğü ALİ ,o dönemde yaşamamış  olan Arabistanlı Ebu Talib’in oğlu değil, Ezel Ali adıyla Sümer Tanrısı Eli’dir.

Eldivan’nın özgün adı DÜMELİ , ardındaki Dumlu Dağı ve önündeki Dümeli  Ovası: Anadolu Uygarlığının Serçeşmesi olan Sümer Su Toprak ve Bilgelik Tanrısı Enki’nin lakap adlarından biri Fırat Nehri’nin Hititçe ID MALA adından kaynaklı DUMULU BABA’dır. Omuzlarından Fırat ve  Dicle nehirlerinin akması nedeniyle , Zazaca omuz “MIL” ,Sümerce yıldız belirtceci “MUL –LU” temelli Dumlu veya DIMILİ adı taşıyan tanrı, karlı dağlardan akan  ırmakları çağlatan  işleviyle Eldivan İlçesi , ardındaki Dağ ve önündeki ovaya  Sümer ve Hititçe Dumlu  veya Dümeli  adıyla oturtulmuştur. Dumlu adı ,aynı içerikle Fırat Nehrinin doğduğu Erzurum Dumlu Baba, Diyarbakır’ın Kulp İlçesindeki  Melul Baba (DUMU.LU.ULU LU ),Sivas ve Varto Melül (MUL LULU) Baba Ziyaret Dağ adlarıyla yaşıyor. Sümerlerin halk adı günümüzde DIMILİ ve  Dümbeli  formuna giren Dumu Lulu’dur. Sümerce insan LU,İnsan çifti LULU,Halk ise DUMU.LU.ULU.LU kavramıyla ifade edilmiştir.

SU TOPRAK VE BİLGELİK TANRISI -DÜMELİ BABA- DEM ALİ

Sanı Dağı, İnanlı ve Sanı Deresi adları :Hititçe tanrı kavramı “SİUNİ”, Hurrice ırmak “Suwenna”dır.Bu adlar halk belleğinde Zazaca  çoban anlamında “Şuane” formundan Türkçe aksanda ” SANI “formuna girmiştir. Tanrının Çoban(Suini) işleviyle durduğu SANI DAĞI halk belleğinde Fırtına Tanrısının Hattice adı olan TARU ve Hititçe Tanrı kavramı Siuni’den kaynaklı olan Tur-i Sina ile İbrahim-i Sani’dir.Buradaki SANI DAĞI gerçekte Tur-İ Sina adıyla Tanrıyı ve  Makamını temsil etmektedir.Evreni  kavramlaştırmada gök kubbedeki yıldızlar mal ve davar sürüsü, tanrı ise  evrenin çobanıdır. Bu nedenle Peygamberlerin çoğu öncelikle çoban işlevine girmektedir. Ali Divanı mitosunda yer verilen Sanı Dağı’ndaki çobanın etrafında meleşerek dönen koyunlar gerçekte semah halindeki evreni-yıldızları temsil etmektedir. Çoban Tanrı  mitoslarından kaynaklı olarak Anadolu’da  Koçu Baba, Çoban  Dede ve  Koyun Baba Ziyaret ve Türbeleri bulunmaktadır.

Sümer Tanrıçası İnanna

İnanlı Deresi  adı Sümer Tanrıçası İnanna adından kaynaklıdır.Aşk ve Savaş Tanrıçası İnanna  bazı görselllerde elindeki  su küpünden fışkırıp eteklerinde içinde balıkların bulunduğu ırmaklar çağlayan Su Tanrıçası olarak da bilinmektedir. Eldivan ve Sanı Dağı’ndan doğan Sanı ve İnanlı dereleri İnannanın etekleri  ve Dumlu Baba’nın omuzlarından dökülen ırmakları temsil etmektedir.

ŞABANÖZÜ ADI : Hattice tanrı kavramı ŞAPU, Gök; AN hecesiyle oluşan ad,güncel ŞABAN  formuna girmiş, tanrının heykellerin dikildiği ulu dağlar Zaphon,Süphan  ve Süphanallah adıyla, bu kültün  doğduğu Elazığ-Van arası ırmaklı ülke ise ŞUPANİ adıyla anılmıştır.Güncelde Şaban formuna giren ŞUPANİ adı Çorum Ortaköyde kazıları devam eden ŞAPİNUVA adıyla Hitit yazıtlarında yer almıştır. Hitit-Hurri dilinde Fırtına Tanrısı’nın bir adı Hattice tanrı  ŞAPU  ile Hiyeroglif Luvice  tanrı ayağı veya makam dağını belirten “TU” nun birleşmesinden oluşan TUŞAPU temelli TEŞEBA veya TEŞUP’tur.Bu ad aynı zamanda Sümerce UTU Sİ. temelli Tusi/TİJİ ‘den TEŞU.BABA formunda Güneş Tanrısını  da içermektedir. Şupani veya Teşupani adları halk dilinde Tşepni ve ÇEPNİ’ye dönüşmüştür.Hacı Bektaş Dergahı’nın 7 Haneli Çepni Köyü’nde kuruluşunun sırrı da Sümer Tanrılarının makam rütbeleri ve sembollerine dayalıdır. Hattuşa Yazılıkaya kabartmalarında Tanrı Teşup Hazzi ve Nanni adlı dağları yürütürken gösterilmiştir.Bu sahne Alevilikte Hacı Bektaş-ı Veli’nin Tekke Kaya yürütmesi motifiyle yaşamaktadır. Hazzi ve Nanni  dağ adları evrenin yürütülmesi imgesinde semahlarda Has Nenni Nenni- Dost Nenni Nenni nakaratlarıyla yaşatılmaktadır. Ulu ırmakları çağlatan Hazzi Dağı, Hatay Hazzi, Balıkesir Hazzi Dağı (Kaz), Çankırı Ilgaz (EL-HAZZİ),Kayseri Karaözü adları ve “su gibi aziz olmak” kavramıyla da bilindiği gibi, halk dilinde sulu toprak- dere  anlamında kısaca “ÖZ” ile ifade edilmiş, ŞAPUAN HAZZİ adları birleşik olarak Şabanözü formuna evrilmiştir. Şabanözü adı, Çankırı’da Ilgaz İlçesi ve ardındaki Ilgaz Dağı adıyla da yer almıştır. Hellence Olgasis adıyla anılan Ilgaz Dağı, gerçekte Tanrı EL yani Ali ve Tanrı Dağı Hazzi den oluşup İLYAS şeklinde de belleklenen El HAZZİ  içeriğindedir. Nitekim Ilgaz Dağı’nın tepeleri  Ankara Hacettepe gibi küçük ve büyük Hacet Tepesi  (Hazzi TUBİ/ Tanrı Astabi ) adı taşımaktadır. Şabanözü adı, Tanrı ŞAPUAN-TEŞUP AN ve Hazzi  Dağı temelli bir addır. Şabanözü’ne ad veren Koca Şaban Anadolu Fırtına Tanrısıdır.

                    ŞABANÖZÜ EVLİYA TEPESİ- KOCA ŞABAN TEPESİ

Hacı ALİ TURABİ BABA DERGAHI  ve Mart KÖYÜ adı : Hacı sıfatı,Hazzi Dağı’ndan, Ali adı ,Sümer Hava Tanrısının  EL ve İLU adından ,Turabi adı TUR ve AB temelinde  toprak ve sudan ,Dede kavramı Luvice Tanrı DATTA, Hititçe HADAT’tan kaynaklıdır.Tanrı ALİ’nin savaşçı ve yiğit işlevini karşılayan Şah-ı Merdan kavramı bütünlüğünde ALİ DİVANI’nın bulunduğu dağın eteğine kurulan köyün adı Zazaca Mert,Merde gibi zamanla Mart formuna girmiştir.Geçmişten günümüze Anadolu Alevi Dergahları Hakka adanmıştır.Köyde kurulu Hacı Ali Turabi Baba Dergahı da gerçekte  kişiye adanmış bir Dergah değil aynı adla anılan Hakka (Hazzi Ali TARU BABA) adanmıştır.

SONUÇ: Ankara ,Çankırı, Şabanözü ve Eldivan/DÜMELİ  ilçeleri ile çevrede yer alan ulu dağlar, türbe ve ziyaret yerlerinin orijin adları ve aidiyetleri Alevi Kökenli Sümer (DUMULU) ,Hatti,Hitit ve Hurri halklarına aittir.Resmi ideolojiyle  karartılan bu  gerçek tarafımızdan açığa çıkarılarak Anadolu halkının bilgisine sunulmuştur.Türk -İslamcı İttihat Terakki hareketince başlatılan Anadolu’nun Fransız tarzı Türkleştirilmesi ve yerli halkın kendi ana vatanında işgalci pozisyona düşürülmesi kapsamında tarihi, kültürel kimliği ve uygarlık mirasıyla birlikte asimile edilmeye çalışılan halk, Anadolu uygarlıklarını yaratan Alevi-Bektaşi Halkı ile günümüz Anadolu Halkıdır.Alevi ve Bektaşiler Anadolu topraklarının asli sahiplerinden olup, Semavi dinler öncesi kadim Anadolu uygarlıklarının da yaratıcılarıdır. Anadolu’nun Serçeşme Tanrı Makamı  Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli ile eren ve evliyalarını soy ve işlevleriyle Ahmet Yesevi ile Arabistanlı Ebu Talip’in oğlu Ali’ye bağlayan secereler Alevilerle Anadolu halkını  Orta Asyalı Halk olarak Türk-İslama asimile etme amacıyla küresel güçlerce  düzenlenen siyasi senaryolara bağlı düzmecelerden  ibarettir.

Gerçeğe HÜ, Aşk İle. 13.04.2018 .ANKARA